Փուլ 2․ Իրականացում

ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑ 5. ԻՆՉՊԵ՞Ս ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ ՉԱՓԵԼ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Ազդեցության մտածողությունը կօգնի հանգելու ձեր աշխատանքը բարելավելու և զարգացնելու գաղափարների, ինչի շնորհիվ կմեծացնեք ձեր ազդեցությունը: Տվյալները կօգնեն հասկանալու մեր ստեղծած արժեքը շահակիցների տեսանկյունից: Անհրաժեշտ է, որ տվյալները բավականին որակյալ լինեն, որպեսզի մեզ օգնեն ազդեցությունը մեծացնելուն ուղղված որոշումներ կայացնելու և երբեմն մեր ռազմավարությունը վերանայելու: 

Որակի առումով պետք է հաշվի առնել տվյալների վերաբերյալ չորս չափանիշ: Տվյալները պետք է լինեն՝

• Ճշգրիտ: Ազդեցության հարցերից յուրաքանչյուրի վերաբերյալ կա՞ն արդյոք ներկայացուցչական տվյալներ: 
• Ամբողջական: Ձեր տվյալները տեղեկություններ պարունակո՞ւմ են ձեր շահակիցների վրա ներգործած այն բոլոր վերջնարդյունքների վերաբերյալ, որոնք կարևոր են և պետք է կառավարվեն: 
• Նյութական: Ձեր տվյալները կենտրոնանո՞ւմ են այն վերջնարդյունքների վրա, որոնք, հնարավոր է, նշանակություն ունենան: 
• Համադրելի: Եթե համեմատություններ են արվում տարբեր ժամանակահատվածների, տարբեր արտադրանքների կամ գործողությունների միջև, արդյո՞ք տվյալների հավաքման որդեգրված մոտեցումը համադրելի է տվյալների տարբեր բազաների միջև/համար:

Հնարավոր է՝ տվյալներին ներկայացվող տարբեր պահանջների միջև փոխզիջումներ լինեն: Օրինակ՝ որոշում կայացնելու նպատակով ինչ-որ տվյալներ ժամանակին ունենալու համար գուցե անհրաժեշտություն լինի ընդունելու ճշգրտության որոշակի կորուստ: 

Տվյալները համապատասխանում են ցուցանիշների, որոնք կարող են լինել օբյեկտիվ կամ սուբյեկտիվ։

• Սուբյեկտիվ ցուցանիշներն օգտագործում են փոփոխության վերաբերյալ մարդկանց կարծիքը: Օրինակ, եթե ուզում եք չափել՝ արդյոք մարդիկ ավելի առողջ են, կարող եք հարցնել նրանց ինքնազգացողության մասին: Ամենապարզ ձևը կլինի հարցնելը՝ արդյոք նրանք ավելի առողջ են զգում իրենց, քան նախկինում, այո կամ ոչ: Այստեղ կա կողմնակալության վտանգ, քանի որ հարցը զրուցակիցներին արդեն առաջարկում է, որ նրանք գուցե իրենց ավելի առողջ են զգում: Այն նաև ձեզ չի ասի, թե որքանով ավելի առողջ են նրանք զգում: Տվյալները բարելավելու ձևերից մեկը կլիներ հարցը գնահատման սանդղակով ձևակերպելը (օրինակ՝ 1-10), որը ձեզ կօգնի համեմատելու, թե մարդկանց ընկալումներում ինչ աստիճանի փոփոխություն է տեղի ունեցել: 
• Օբյեկտիվ ցուցանիշներն այն ցուցանիշներն են, որոնք կարող են դիտարկվել մեկ այլ անձի կողմից. օրինակ՝ «բժշկի այցելությունների քանակը» կամ «քաշը»: Կրկին ձեզ անհրաժեշտ կլինեն «նախքան» և «հետո» տեղեկություններ՝ իմանալու համար, թե որքան փոփոխություններ են տեղի ունեցել: 

Որպեսզի ավելի վստահ լինեք, որ ցուցանիշները չափում են վերջնարդյունքին առնչվող փոփոխությունները, կարող եք համադրել ցուցանիշները՝ օգտագործելով մեկ օբյեկտիվ և մեկ սուբյեկտիվ ցուցանիշ: Կարող եք ցուցանիշներից մեկի վերաբերյալ հարցազրույց անցկացնել այն մարդու հետ, որի կյանքում փոփոխությունը տեղի է ունեցել, և մեկ ուրիշի՝ գուցե նրա ընտանիքի անդամի հետ զրուցել մյուս ցուցանիշի մասին: 

Եկե՛ք տեսնենք, թե HDIF-ի օրինակով այս փուլն ինչպես կազմակերպվեց։ Յուրաքանչյուր վերջնարդյունքի համար մի քանի հարց պատրաստվեց։ Օրինակ՝ կենսամակարդակի բարելավման համար հարցերից էին.

1. Որքանո՞վ է ռեսպոնդենտը/պատասխանողը/հարցվողը բավարարված իր կենսամակարդակով (չափվում է 1-10 սանդղակով):
2. Որքանո՞վ է սա վերագրվում HDIF-ին (չափվում է 0%-100% սանդղակով):

Սոցիալական հզորացման վրա ազդեցությունը չափվեց հետևյալ հարցերով.

1. Ինչպե՞ս է ռեսպոնդենտը գնահատում համայնքում իր արժևորված լինելու զգացումը (չափվում է 1-10 սանդղակով):
2. Որքանո՞վ է սա վերագրվում HDIF-ի հետ իրենց աշխատանքին (չափվում է 0%-100% սանդղակով):

Սա հարցերի միայն մեկ մասն էր, ամբողջ ցուցակը մանրամասն ներկայացված է ուղեցույցում։

Ակնհայտ է, որ նշված ցուցանիշները սուբյեկտիվ են, սակայն ռեսպոնդենտների տրամադրած «որակական» օրինակների հետ HDIF-ի նախապատրաստական գործընթացի այս փուլում դրանք բավարար են:

ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑ 6. Ի՞ՆՉ ԾԱՎԱԼԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ Է ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՑԵԼ (ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՆԱ) ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐ ԴԵՊՔՈՒՄ

Չափելու համար, թե որքանով է իրավիճակը փոխվել, դուք կարիք ունեք տվյալների գրանցման երկու կետի. մեկը՝ «գործունեության մեկնարկի ժամանակ», մյուսը՝ «երբ հասնում եք վերջնարդյունքին»: Մեկնարկային կամ սկզբնական տվյալները հաճախ կոչվում են ելակետային: Կարևոր է ցուցանիշները վաղ սահմանել, որպեսզի կարողանաք ելակետային տվյալներ հավաքել: Որոշ իրավիճակներում սա համեմատաբար հեշտ է: HDIF-ի պարագայում լավ կլիներ չափել վերոնշյալ ցուցանիշները նախքան ծրագիրը սկսելը, սակայն քանի որ նման չափում չի իրականացվել, մենք կիրառել ենք հետևյալ մոտեցումը. մասնակիցներին խնդրել ենք 1) տրամադրել իրենց սուբյեկտիվ կարծիքը, թե որքանով է վերջնարդյունքը վերագրվում HDIF-ին, և 2) բերել իրական կյանքից օրինակներ՝ ի պատասխան բաց հարցերի, որոնք կօգնեն հասկանալու իրենց կյանքի վրա ունեցած իրական ազդեցությունը: 

Եթե մոռանում եք ելակետային տվյալներ հավաքել, մեկ այլ տարբերակ է, օրինակ, առողջությանն առնչվող խնդիրների դեպքում սուբյեկտիվ ցուցանիշի համար հարցնելը՝ «Որքա՞ն ավելի առողջ եք ձեզ զգում այսինչ օրվանից (ամսաթիվ)», իսկ օբյեկտիվ ցուցանիշի համար՝ «Որքանո՞վ է ձեր քաշը փոխվել այսինչ օրվանից»: Կա վտանգ, որ տվյալները ճշգրիտ չեն լինի, քանի որ մարդիկ դժվարանում են հիշել իրդրությունն անցյալում: Այս պատճառով սույն մոտեցումը չի ընտրվել HDIF-ի տվյալների հավաքման մեջ: 

ԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑ 7. ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐԸ ՈՐՔԱՆՈ՞Վ Է ՊԱՅՄԱՆԱՎՈՐՎԱԾ ՄԵՐ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ

Անհրաժեշտ է հաշվի առնել երկու հանգամանք. 

Իրական փաստացի (Counterfactual): «Իրական փաստացի»-ն պատասխանում է այն հարցին, թե ինչ տեղի կունենար շահառուների հետ, եթե նրանք չներգրավվեին մեր գործողության մեջ կամ չօգտվեին մեր արտադրանքից ու ծառայություններից: Օրինակ, եթե դուք զբաղվածության ապահովման նպատակից վերապատրաստում եք կազմակերպում 50 հոգու համար, և նրանցից 30-ն աշխատանքի է ընդունվում, սա կարող է դիտվել որպես հաջող վերջնարդյունք: Սակայն եթե ունենայիք 20 հոգուց բաղկացած համեմատելի խումբ, որոնք ձեր ծրագրին չեն մասնակցել, և նրանցից 12-ը նույնպես աշխատանք է գտել, սա նշան է, որ ձեր ծրագիրը որևէ փոփոխություն չի առաջացրել: Անգամ եթե դուք 33 հոգու օգնած լինեիք աշխատանք գտնելու, դա ընդամենը կլիներ 3-ով ավելի այն մարդկանց թվից, որոնք աշխատանք կգտնեին առանց ձեր օգնության: Սա կարող է նշանակել, որ դուք վատնել եք ոչ միայն ձեր ռեսուրսները, այլև ձեր մասնակիցների ժամանակը:

Այս հարցին պատասխանելու մի քանի տարբերակ կա: Կարող եք սկսել՝ մարդկանց հարցնելով, թե ինչ կարող էր պատահել: Օրինակ՝ HDIF-ի դեպքում մարդկանց խնդրել են օրինակներ բերել, թե ինչ ազդեցություն է HDIF-ն ունեցել իրենց կյանքի վրա, ապա խնդրել այդ ազդեցությունը գնահատել տարբեր ցուցանիշներով՝ 0%-100%: Թեև փոփոխության վերաբերյալ մարդկանց դատողությունները կարող են սխալ լինել, այնուամենայնիվ, հնարավոր է օգտակար տեղեկություններ ստանալ, եթե պատասխանները կորելացված են ընդհանուր բնութագրիչների հետ:

Կարող եք նաև իրական փաստացի տվյալներ հավաքել ազգային տվյալների բազաներից: Այս մասով որոշում է կայացվել մի քանի ցուցանիշ ավելացնել HDIF-ի տվյալների հավաքման գործընթացում, որոնք այնուհետև հնարավոր կլիներ համեմատել արդյունքների/վերջնարդյունքների հետ: Ահա մեկ օրինակ նման ցուցանիշի, ուղեցույցում կտեսնեք նաև ուրիշները։

Կենսամակարդակի բարելավումը չափելու համար հարց է տրվել, թե ռեսպոնդենտներից քանիսն ունեն բանկային հաշվեհամար կամ իրենց անունով բանկային քարտ: 2017-ում արված Հայաստանի ժողովրդագրական և առողջապահական հարցերի հետազոտությունից գիտենք, որ այս թիվը ցածր է Լոռու մարզում՝ ընդամենը 7%, իսկ ամենաբարձրը Սյունիքի մարզում է՝ 28%: Համեմատելով արդյունքները/վերջնարդյունքների HDIF-ի շահառուների շրջանակում միջին մարզային մակարդակի հետ՝ կունենանք ավելի հավաստի տվյալներ այն մասին, թե միջինում ինչքանով են տարբերվում այս շահառուները մյուս բնակիչներից։

Երկրորդ հանգամանքը, որը պետք է այս փուլում հաշվի առնել, կոչվում է. 

• Վերագրում/ներդրում: Արդյո՞ք որևէ այլ կազմակերպություն կամ անհատ ազդել է տեղի ունեցած փոփոխության աստիճանի վրա: Սա նաև կոչվում է ատրիբուցիա։

Առաջին փուլում, երբ քարտեզագրել եք ձեր շահակիցներին և մշակել խնդիրների ծառը, պետք է պարզած լինեիք, թե որոնք են նույն ոլորտում աշխատող այլ կազմակերպությունները: Այժմ՝ երկրորդ փուլում, կարող եք տվյալներ հավաքել վերջնարդյունքների ուղղությամբ ներդրում ունեցած անհատների/խմբերի/կազմակերպությունների վերաբերյալ՝ դրա մասին ուղղակիորեն հարցնելով մարդկանց: 

Օրինակ՝ կարող եք ձեր ծրագրերի մասնակիցներին հարցնել.

• Արդյո՞ք այլ կազմակերպություններ կամ մարդիկ ձեզ օգնել են հասնելու այս փոփոխություններին: 
• Ովքե՞ր են նրանք: 
• Կարո՞ղ եք գնահատել՝ փոփոխության որ մասն է նրանց աշխատանքի շնորհիվ, օրինակ՝ մոտավորապես 20%, 40%, 60%, 80%:

Որքան ավելի շատ կենտրոնանաք ձեր շահակիցների կարծիքների վրա, թե որն է կարևոր վերջնարդյունքը, այնքան ավելի մեծ է հավանականությունը, որ կհասկանաք, թե որն է այս վերջնարդյունքի ուղղությամբ ձեր ներդրումը, և կընդունեք ուրիշների հետ աշխատելու անհրաժեշտությունը: Եթե դուք չափում եք մի վերջնարդյունք, որն ընդամենը ձեր շահակցի մտքում եղած կարևոր վերջնարդյունքի մի մասն է, չեք իմանա՝ արդյոք որևէ արժեք ստեղծում եք, և չեք ունենա տվյալներ, որոնք կօգնեն փոփոխություններ կատարելու՝ ձեր ազդեցությունն առավելագույնի հասցնելու համար: